Ekonomik Örgütlenme Kurumları
“1939’da çıkarılan 3704 sayılı “Köy Eğitmen Kursları ile Köy Öğretmen Okullarının (Köy Enstitülerinin) İdaresine Dair Kanun” ile enstitülere “döner sermaye” verilerek birçok mal ve hizmeti kendilerinin üretmeleri, alıp satmaları sağlanmıştır. Ayrıca 1942’de çıkarılan 4274 sayılı “Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilat Kanunu”na göre; köy enstitülerinde ve köy okullarında bulunan öğretmen, eğitmen ve öğrencilerle köy halkına hizmet veren, Bakanlığın denetiminde “üretim ve tüketim kooperatifi” ve bunların birlikleri de kurulabiliyordu (m.62). Örneğin Malatya-Akçadağ Köy Enstitüsü kooperatifinin 1946’da 131 köylü ortağı bulunmaktaydı”(1). Kayseri-Pazarören Köy Enstitüsü’nün kooperatifi “200-250 üye, 850 lira” ile “merdiven altındaki bir odada” kuruluyor(2). Köylülerin katılımıyla “ortak sayısı 925’i, sermaye de 5500 lirayı”(3) buluyor. “Bir yıl içinde kooperatif 54 BİN liralık”(4) alış-veriş yapılacak büyüklüğe ulaşıyor. “Kayseri, Yozgat köylerinden, hatta öğretmenlerinden 300-500 lira ile ortak olanlar bile oluyor. Sümerbank’ın satış sorumlusu oluyor”(5). Enstitü müdürü Şevket Gedikoğlu, bu ekonomik örgütlenmenin “İki yıl içinde yüz bin liraya yakın alış veriş yapan bir kooperatifin değil yalnız öğrencilerinin yetişmesinde, eğitim ve öğretim konularının işlenişinde, birlik ve beraberlik ruhunun gelişmesinde, köylünün yetişmesinde, uyanmasında sağladığı yararlar, hiç de küçümsenmeyecek ölçüde”(6) derken öte yandan “Elbette bu tip hizmet bakkalların, kontrolsüz kalan köşelerde aşırı kârla satış yaparak, ucuza alarak çok kazanmak isteyenlerin hoşuna gitmez. Nitekim gitmedi de”(7) diyerek enstitünün kimleri doğal olarak karşısına aldığını da ele vermektedir.
Köy Enstitüleri; kuruluşu yasasından aldığı güç ve başarılı örnek uygulamalarıyla kooperatifleşmeyi başka bir deyişle ekonomik örgütlenmeyi ve araçlarını topluma gösteren özgün eğitim kurumlarıdır.
Kaynakça:
1-Dr. Niyazi Altunya, Köy Enstitüsü Sistemine Toplu Bir Bakış, Kendi yayını, 2005, Ankara,s. 78.
2-Şevket Gedikoğlu, Evreleri, Getirdikleri ve Yankılariyle Köy Enstitüleri, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara-1971, s. 110.
3-4-Ş. Gedikoğlu, s. 111.
5-Ş. Gedikoğlu, s. 112.
6-7-Ş. Gedikoğlu, s. 113.
